Czym są kannabinoidy?

Ostatnia aktualizacja 19 maja, 2021 przez Maxwell Harris

Odkrycie kannabinoidów i układu endokannabinoidowego

W roku 1964, ujrzał światło dzienne tetrahydrokannabinol (THC). Izraelski chemik Raphael Mechoulam odkrył, że THC jest aktywnym składnikiem rośliny konopi. W kolejnych latach odkrył inne substancje znajdujące się w roślinie, które umieścił w tej samej kategorii, choć z chemicznego punktu widzenia nie należą one do tej samej grupy. Ze względu na fakt, że pochodzą z rośliny konopi, otrzymały nazwę: kannabinoidy.

Odkryto ponad 80 takich substancji, ale tylko THC i kannabidiol (CBD) występują w roślinie w znacznej ilości. Substancje te powstają na powierzchni rośliny w gruczołach żywicznych. Żywica służy roślinie do ochrony przed szkodnikami oraz grzybami. W wielu badaniach laboratoryjnych, Mechoulam wykazał pozytywnie działanie THC, szczególnie w zakresie zdrowia. Brakowało mu jednak dowodów co do klucza, według którego działania te są rozłożone w organizmie. Ten klucz został przedstawiony lata później przez amerykańskiego naukowca, który odkrył receptory czułe na kannabinoidy.

Układ endokannabinoidowy

Dla naukowców było od razu jasne, że nie ma w ciele takich struktur, które reagowałyby wyłącznie na substancje pochodzenia roślinnego. W 1992 roku, Mechoulam osobiście zidentyfikował substancje endogenne łączące się z tymi receptorami – endokannabinoidy. Jednocześnie, naukowcy odkryli, że nie są to pojedyncze synapsy, lecz, że receptory są rozmieszczone w całym ciele, w niektórych obszarach szczególnie gęsto. W ten sposób został odkryty tzw. układ endokannabinoidowy, wciąż jednak nie rozumiemy wszystkich szczegółów dotyczących jego działania. Do tej pory zidentyfikowano obecność dwóch rodzajów receptorów: receptor endokannabinoidowy 1 (CB1) i receptor endokannabinoidowy 2 (CB2).

Są one szczególnie czułe na określone endokannabinoidy, które powstają w organizmie w zależności od zapotrzebowania i łączą się z receptorami w sposób celowy; THC natomiast styka się z nimi bardziej przez przypadek. Receptory CB1 znajdują się głównie w mózgu i w pozostałej części układu nerwowego, zaś receptory CB2 znajdują się na błonach komórkowych komórek układu odpornościowego i komórek kościotwórczych.

Odkrycie THC doprowadziło w kolejnych latach do prawdziwego poruszenia w dziedzinie narkotyków, podczas gdy CBD i inne kannabinoidy pozostawały przez długi czas niezauważone. Konopie przez bardzo długi czas były używane jako narkotyk, jednak dopiero niedawno zidentyfikowano substancję odpowiedzialną za efekt odurzający. Wzbudziło to zainteresowanie przemysłu farmaceutycznego i naukowców prowadzących badania medyczne, gdyż okazało się, że składnik aktywny może być bardzo przydatny do celów medycznych. Działania te przyniosły skutek w postaci opracowania i produkcji kannabinoidów syntetycznych.

Różne typy kannabinoidów

Aktywne składniki rośliny konopi nazywa się, ze względu na ich pochodzenie, także fitokannabinoidami. Odróżnia je to koncepcyjnie od endokannabinoidów produkowanych przez organizm i syntetycznie wytwarzanych substancji. Sposób działania powyższych, różnych substancji jest bardzo skomplikowany, tym bardziej, że do tej pory nie poznano jeszcze w pełni wielu mechanizmów ich działania. Obecnie wygląda na to, że te same receptory wykazują działanie podobne, wspierające, modulujące a nawet antagonistyczne.

Endokannabinoidy

Najbardziej znane endokannabinoidy to anandamid (od słowa „ananda” z sanskrytu = błogość), 2-arachidonyloglicerol (2-AG) i O-arachidonyloetanoloamid (wirodamina). Wykazują one silne powinowactwo do receptorów endokannabinoidowych 1 i 2, a co za tym idzie, mogą inicjować wiele reakcji w różnych częściach ciała. Mogą to być skutki zdrowotne, ale także, jak w przypadku anandamidu, efekt odurzający podobny do tego, który daje THC. Jednak w przeciwieństwie do THC, który osadza się w tkance tłuszczowej i jest tam obecny przez okres nawet kilku tygodni, ten rozkłada się bardzo szybko. Anandamid aktywuje receptor CB1, a tym samym może powodować reakcje w mózgu i w pozostałej części układu nerwowego. Jego działanie daje się łatwo regulować organizmowi, więc bezpośrednie efekty nie są tak silne jak przy THC. Może wywoływać uczucie przyjemności i euforii, nawet tzw. „euforię biegacza” opisywaną przez biegaczy przełajowych. Anandamid współdziała również z receptorem CB2 i za pośrednictwem tego kanału bierze udział w regulacji bólu i apetytu. Odgrywa znaczącą rolę w przypadku raka piersi. Badanie z 2012 potwierdziło, że podawanie anandamidu spowalniało wzrost raka piersi poprzez obniżenie przeżywalności komórek nowotworowych. Arachidonyloglicerol ma podobne działanie do anandamidu na mózg i układ nerwowy za pośrednictwem receptora CB1. Ponadto w badaniach na zwierzętach wykazano jego działanie neuroprotekcyjne w przypadku uszkodzeń mózgu. Za pośrednictwem receptora CB2, jest on głównie zaangażowany w stymulowanie wzrostu kości. W mózgu wirodamina działa antagonistycznie wobec pozostałych dwóch przedstawicieli endokannabinoidów i w ten sposób może tłumić lub modulować działanie odurzające. Z drugiej strony w receptorze CB2 działa on agonistycznie.

Fitokannabinoidy

Najbardziej znanym fitokannabinoidem jest bez wątpienia THC. Ma on oczywiście działanie psychoaktywne, chociaż ta klasyfikacja nie mówi wszystkiego o właściwościach tego związku roślinnego. Wiele badań potwierdziło również jego potencjał prozdrowotny. Dobrze znane są jego pozytywne skutki jeżeli chodzi o łagodzenie bólu i pomoc w odprężeniu i często korelują one z reakcjami poprawiającymi percepcję. Efekt jest mocno uzależniony od dawki, od fizycznej i psychicznej kondycji użytkownika i jego formy danego dnia. Biorąc pod uwagę te parametry, możliwe są następujące działania:

działanie przeciwzapalne
pobudzenie apetytu
udrożnienie naczyń krwionośnych
hipoalergiczne
redukcja lęku
zwiększenie lęku
euforia i inne zmiany nastroju.

Tetrahydrokannabiwarin (THCV)

Tetrahydrokannabiwarin (THCV) jest strukturalnie bardzo podobny do THC, i również ma działanie psychoaktywne. Jak dotąd nie przeprowadzono zbyt wielu badań na temat jego działania, zapewne ze względu na fakt, że jego zawartość w roślinie konopi jest bardzo niska. Mówi się, że ma on właściwości przeciwzapalne i przeciwpadaczkowe. Możliwy korzystny wpływ na zmniejszenie nietolerancji glukozy u chorych na cukrzycę, wymaga jeszcze naukowego potwierdzenia.

Kannabidiol (CBD)

Drugim kannabinoidem występującym w dużej ilości w roślinie konopi jest kannabidiol. Pomimo, iż został odkryty niemal równocześnie z THC, był długo ignorowany przez naukowców. Nie ma działania psychotropowego i na pierwszy rzut oka nie daje spektakularnych efektów.

Czytaj więcej: CBD a THC: Na czym polega różnica?

Od 2000 roku, zaczęto stopniowo coraz bardziej brać pod uwagę jego potencjał zdrowotny, głównie dzięki rozpowszechnianiu się niezliczonych referencji od użytkowników za pośrednictwem nowoczesnych mediów. Od tamtej pory jego popularność poszybowała w górę i przyciąga zainteresowanie coraz większej liczby badaczy. Kilka małych badań udowodniło jego skuteczność przy konkretnych chorobach. W niektórych przypadkach doprowadziło to do jego zatwierdzenia jako leku. Na przykład w Stanach Zjednoczonych dopuszczono go, jako środek przeciwdrgawkowy przy SM oraz jako lek przeciwepileptyczny przy zespole Dravet.

W Niemczech, został wymieniony w „Arzneimittelverordnung” od 2017 roku i może być przepisywany przez lekarzy w przypadku ciężkiej choroby lub ciężkiego bólu przewlekłego. Stosuje się go również jako dodatek do klasycznych metod leczenia raka. Pomaga łagodzić skutki uboczne, takie jak nudności czy wymioty. Ponadto, wielu pacjentów twierdzi, że stanowi on bardzo dobre uzupełnienie konwencjonalnej opieki medycznej. Niektórzy chorzy mówią wręcz, że mogli ograniczyć lub nawet odstawić leki przeciwnowotworowe, którym towarzyszą bardzo silne efekty uboczne. CBD łączy dwie kluczowe zalety. Nie daje żadnego efektu odurzającego, nie przynosi prawie żadnych skutków ubocznych, a ma ogromny potencjał dla zdrowia. Poniższa lista nie wymienia wszystkich korzyści:

łagodzenie bólu
działanie przeciwzapalne
wzmacnianie układu odpornościowego
neuroprotekcja
działanie przeciwdepresyjne
działanie przeciwpsychotyczne
ulga w przypadku lęku
działanie relaksacyjne
wspomaganie snu
działanie przeciwdrgawkowe
działanie przeciwepileptyczne

CBD jest antagonistą THC i anandamidu w receptorze CB1 – w związku z tym może tłumić i regulować ich działanie psychoaktywne. W receptorze CB2 i kilku innych receptorach, które prawdopodobnie są również przypisane do systemu endokannabinoidowego, jest agonistycznie aktywny. Może to tłumaczyć jego szerokie spektrum działania.

Kannabidiwarin (CBDV) i kannabigerol (CBG)

Kannabidiwarin (CBDV) i kannabigerol (CBG) są podobne do CBD pod względem struktury chemicznej. Dlatego ich spektrum działania może być takie samo. Do tej pory poświęcono jednak temu zagadnieniu mało uwagi w badaniach, prawdopodobnie ze względu na małą ilość tych substancji w roślinach konopi.

Kannabichromen (CBC)

Kolejnym interesującym kannabinoidem wydaje się być kannabichromen (CBC). Nie ma on działania psychoaktywnego sam w sobie, ale prawdopodobnie może zwiększać efekt THC i anandamidu w receptorze CB1. W badaniach na zwierzętach wykazano już jego działanie przeciwbólowe i uspokajające w połączeniu z THC. Pełny potencjał zdrowotny CBC nie został jeszcze zbadany i poznany.

Do kannabinoidów należą również:

CBDA (kwas kannabidiolowy)
CBN (kannabinol)
CBL (kannabicyklol)
CBV (kannabiwarin)
ThCC (tetrahydrokannabiorkol)
THCP (tetrahydrokannabiforol)
CBCV (kannabichromewaryna)
CBGV (kannabigerowaryna)
CBGM (eter monometylowy kannabigerolu)
CBE (kannabielsoina)
CBT (kannabicytran)

Kannabinoidy syntetyczne

Kannabinoidy syntetyczne można uzyskać w sposób całkowicie syntetyczny lub półsyntetyczny ze składników fitokannabinoidów. Są one wykorzystywane głównie w badaniach medycznych do testowania wpływu jaki mają na funkcje mózgu, a następnie do opracowywania leków na zaburzenia neurologiczne i inne problemy zdrowotne. Syntetyczne kannabinoidy wykorzystuje się również w przemyśle pielęgnacji skóry.

Wnioski

Kannabinoidy są niejednorodną grupą bardzo silnych substancji, które przekazują zawarte w nich informacje za pośrednictwem tak zwanego systemu endokannabinoidowego. Istnieją trzy klasy kannabinoidów: fitokannabinoidy pochodzące z roślin konopi, kannabinoidy endogenne i kannabinoidy wytwarzane syntetycznie.

Niektóre z substancji hormonopodobnych mają działanie psychotropowe, m.in. dobrze znany THC, endogenny anandamid i większość związków syntetycznych. W ciągu ostatnich 2 dekad, upowszechnił się potencjał zdrowotny THC i niepsychoaktywnego CBD. Pozytywne wyniki w tej dziedzinie opierają się głównie na badaniach laboratoryjnych i wielu doniesieniach użytkowników. Poszczególne badania dowodzą działania tych substancji, ale aby odkryć pełne spektrum efektów, należy przeprowadzić dalsze prace naukowe.

Źródła:

Laezza, C., D’Alessandro, A., Paladino, S., Malfitano, A. M., Proto, M. C., Gazzerro, P., … & Endocannabinoid Research Group. (2012). Anandamide inhibits the Wnt/β-catenin signalling pathway in human breast cancer MDA MB 231 cells. European Journal of Cancer, 48(16), 3112-3122.

Wikipedia. Raphael Mechoulam. https://en.wikipedia.org/wiki/Raphael_Mechoulam

Chen, J. W., Borgelt, L. M., & Blackmer, A. B. (2019). Cannabidiol: a new hope for patients with Dravet or Lennox-Gastaut syndromes. Annals of Pharmacotherapy, 53(6), 603-611.

Hemppedia. Das Endocannabinoid System. (2018) – Hemppedia.org